AÇIL-A ÖZEK / AÇIL-CI ÖZEK / AÇIL-ICI ÖZEK

Güneşin Merkezde Çizildiği Sayfada (folio 67v’de) Okunan Sözcük; OÇILOÖZEK / OÇILCÖZEK (Meaning in English are;"expanding from the core”, “opening from the central point”, “expanding from the central point”, “expanding from the midpoint".) Folio 67v’de sağ taraftaki ikinci bölümde merkezde güneş ve çevresinde yıldızlar çizili olan sayfada (bu görselde sarı renk fon mavi kalem ile işaretli bölümde) OÇILOÖZEK veya OÇILCÖZEK olarak okuduğumuz sözcük yazılmıştır. Bu sözcüğün ortadaki harfinin ‘C’ harfi mi yoksa ‘O’ harfi mi olduğu tam belli değil. Bu sebeple abc-türeşkoşumuna göre her iki okunuş şekli gösterilecek ve bunlar hakkında inceleme ve açıklama yapılacaktır. Bu sözcük bir bileşik sözcüktür. Sözün ikinci bileşeni ‘+ÖZEK’ sözcüğüdür. (ÖZEK = core, is the midpoint of anything or a structure, center -in English-) Özek herhangi bir şeyin veya yapının tam orta noktası, merkez ve çekirdek bölümü anlamında kullanılmış sözcüktür. Bugüne kadarki bilgilerimize göre ÖZEK sözcüğünün görüldüğü en eski yazılı eser Yeni-Türkçe dönemine ait “Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu” (1935-yılı) eseridir. Ancak bu adı geçen kılavuzda kullanılan sözcükler elbette Osmanlının önceki dönemlerinde veya Eski Türkçe dönemleri veya öncesi dönemlerde de dilde kullanımı olduğu tahmin edilen sözcüklerdir. Yani ÖZEK sözcüğü 1935 yılında yaratılmış değildir. Bu sözcük dillerde daha eski dönemlerden beri kullanımda olduğu halde yazılı olarak görüldüğü ilk eser budur. Fakat şimdi gördüğünüz gibi bu sözcüğü 1453 yılı öncesi ATA-el-yazmasında (Batıda bilinen adı ile Voynich el-yazmasında) okumuş bulunuyoruz. Bu sözcüğün ‘AÇILC+’/’AÇILCI+’ veya ‘AÇIL+A’ şeklinde okunabilen sözcüğün kökünün ‘AÇIL-‘ (açılmak) sözcüğü olduğu görülmektedir. Bu 'AÇIL' sözcüğünün anlamını sözlüklerde bakmak için bu sözcüğün '-mak' sözcük-eki almış formuna bakmak gerekir. [“-mek/-mak”: these are suffixes of Turkish infinitive. They turn the root word into a verb as well as also a concrete noun.] AÇIL-MAK (açılmak) sözcüğünün İngilizcedeki bazı karşılıkları; "be opened, expand, spread, open out, diverge" sözcükleridir. Yazar bu sözcüğü ‘AÇILC+’/’AÇILCI+’ veya ‘AÇIL+A’ olarak yazmış. Bu ekler sözcüğün-kökteki anlamını değiştirmez. Anlam değişmese de mesela Türkçedeki bir ek fiilden isim veya fiilden fiil yapma gibi fonksiyonlar ekleyebilirler. Bu sözcüğün sonundaki ekin (-C /-Ç /-CI eki) fiil sözcüklere eklenen ve yapanı, yapılanı, o hareketle yapılan şeyi, hareketin yapıldığı yeri veya hareket halini bildirir bir yapım eki olarak değerlendire biliriz. Türk dilinin farklı lehçe ve ağızlarında örnekleri bulunmaktadır. Örneğin; Tatar-Türk dili ağızlarında görülmektedir. ["-ç" eki hk. bakınız > Kaynak: T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı "Tatarca İncil-İ Markus" (Çeviri yazı-Türkiye Türkçesine Aktarım-İnceleme-Dizin), Yüksek Lisans Tezi, Yazan; Nazlı Yılmaz Öztürk / 2019 / <https://katalog.marmara.edu.tr/veriler/yordambt/cokluortam/978299A5-62EC-7548-82E0-B196486E487D/5d1ca5a3934c2.pdf>] Eğer bu sondaki ek '-c' değil de '-a/-e' eki ise (öyle ki yazarın yaklaşık 600 sene önce yazdığı çok sayıda farklı sözcüklerin 'o' sesinin bugünkü ses-evrilmiş hallerinde 'a' sesine dönüştüğü görülmüştür) bu durumda bugün az kullanılan ancak geçmişte de kullanımı olduğu düşünülebilecek 'bir isim yapma eki' olarak değerlendirilebilinir. İlaveten, Türk dilinde '-a/-e' eklerinin zarf-fiil (Gerundium) ekleri olarak görüldüğü açıklamasını da yapalım. Bunlar, hareket hali ifade eden fiiller teşkil ederler ve devamlılık, zaman, sebep, miktar fonksiyonunda zarf-fiiller yapar. Sonuç olarak bugün ÖZEK sözcüğünü bu şekilde bileşik kelimenin ikinci bileşeni olarak genellikle kullanmıyoruz. Burada ‘AÇIL- (açılmak)’ ve ‘ÖZEK’ sözcüklerini ardı ardına yazmak veya bileşik bir sözcük gibi yazmak elbette bu sözcüğün anlamını değiştirmeyecektir. Böylece yazarın yazdığı bu sözcüğün anlamının, ‘ortadan/çekirdek noktadan açılmak’, 'merkez noktadan açılıyor olmak' veya 'merkez noktadan genişliyor olmak' anlamında olarak açıklamak mümkündür. Yani İngilizce olarak yazarsak, yazar burada; "expanding from the core”, “opening from the central point”, “expanding from the central point”, “expanding from the midpoint" yazmıştır denilebilir. Burada biz bir fiilden ve bir bileşen sözcükten isim yapıldığını düşünmüş olsak da belki bazı dil bilimciler bunu farklı şekillerde açıklayabilirler. Ancak bileşen sözcüklerin anlamları gayet nettir. Türkçede eklemeler kökteki anlamı hiçbir zaman değiştirmezler. Bize göre yazar evrenin merkezine güneşi almıştır. Zaten bu durum kendisinin çizmiş olduğu takvim sayfasından da bellidir. Ancak yazarın evrenin genişlediğini tahmin ettiğini fakat bunu yaparken yakmış olduğu veya yanan bir ateş kaynağını incelerken o ateşten çıkan kıvılcımların ve ısının ateşin merkezinden etrafa saçılıyor olmasından bir çağrışım ile bu düşünceye kapılmış olabileceğini (tamamen benim bir spekülasyonum olarak) tahmin etmekteyim. Eğer bu sözcüğü AÇIL-ICI+ÖZEK (açılıcı özek) olarak değerlendirirsek anlamda köklü bir değişiklik olmayacaktır. Bu durumda ilk sözcüğün sonundaki sözcük-ekini (-ıcı/-ici; -ucu/-ücü ekleri gibi) yine de fiilden isim yapan bir ek olarak ve/veya devamlılık ve fazlalık fonksiyonunda bir ek olarak değerlendirebiliriz. Bunun da Türk dilinde çeşitli örnekleri vardır. NOT: Burada AÇILA sözcüğü uzaklaşmak/açılmak anlamında kullanılmıştır. Burada fiil kökünden sözcüğün yanına bir başka sözcük alarak bileşik sözcük oluşturması ve bundan bir isim yapılmış olması söz konusudur. Açıla Özek 'merkezden uzaklaşmak' anlamında da kullanılabiliyor. Bu anlamdan dolayı bu sözcükten alet adı da yapılmış olabilir. Mesela uzaktakini görüntüyü merkeze yaklaştırma anlamında alet adı da yapmış olabilir. AÇILI sözcüğünün geçtiği sayfa 68v de geçen 8 kelimelik cümleyi açıkladığımız sayfaya AÇILI (açılmak) sözcüğünün anlamına ve cümle içerisinde nasıl kullanıldığına bakabilirsiniz. Bu AÇILA+ÖZEK sözcüğü bir alet/cihaz adı olarak 'uzaktakini merkeze yaklaştıran anlamında değilse' bu durumda 'merkezden açılmak uzaklaşmak' anlamında kullanıldığını söylemek mümkün olacaktır.