OYAR SEKİZER OYUK SAYARAK/SAYISI

El yazmasında sayfa 9r’de bir bitkinin gövdesinin dip kısmından kesildiğini ve bunun üzerinden 8 adet budak/kol çıktığını görürsünüz. Biz bu sayfayı okuyunca bunun bir aşılama işlemi olduğunu anladık. Bu sayfada bir bitkiye başka bir bitkiyi birleştirme / aşılama işleminden bahsedilmektedir. Bu da bize yazarın bazı deneyler veya denemeler yaptığını ve bunların sonuçlarına göre oluşan bilgi birikimini dikkate alarak yazılarını yazdığını düşünmemizi sağlamıştır. Bu sayfada okuduğumuz ÇUBUK-AŞILAMAK olarak çevirebileceğimiz kelimeyi ayrıca sayfamızda yazacağım. Bu görselde işaretlediğimiz sözler bitki gövdesinin 8 yerden delindiği/aşılandığı bilgisini verdiği için eşleşme sağlamaktadır. Birleştirilen kollar sayıldığında 8 adet olduğu görülmektedir. Buna ilave olarak bu sayfada “Çınar” ağacı adı geçmekte. Yani özetlersek “8” sayısı ve çınar ve “aşılama” anlamına gelen terim aynı sayfada ve biz web sayfamızda bunun için 2 farklı kayıt-girişi oluşturduk. Yandaki görselde işaretlediğimiz yerde yazan kelimeler şunlardır; “OYAR 8-ÖR UYOP SAUYU” (OYAR 8-ÖR OYUP SAYARAK). Aslında görsele dikkatli bakınca ÖR sözünden sonraki kelimenin 'UYAP' veya 'UYOP' olduğu yani bu sözün 3. harfinin 'A' mı yoksa 'O' mu olduğu çok belli değil. Biz bunu daha çok 'O' olarak okuduk. Ancak aradan geçen 600 yıl içinde bu yazmadaki pek çok sayıda sözün 'O' sesinin bugünkü karşılıklarında 'A' sesine dönüşmüş olduğunu da gözlemlediğimiz için bu harfin ses değeri karşılığı olarak 'A' sesini alıyoruz. Gerçi 'UYOP' veya 'UYAP' sözü her iki ses-değeri açısından bugün kullandığımız 'OYUP' sözüne çok yakındır. Ayrıca 'UYAP seslendirilişi ilaveten bugünkü 'UYUP' sözümüze ses-değeri yakınlığı içinde görünüyor. Burada “ÖR” kelimesi; bir şeyin özü, kökü, tohumu anlamındadır. Ayrıca bu kelimenin ufalanmış/ufalamak, çürütmek/aşındırmak, kırıntı haline getirmek gibi anlamları da ola bilir. Ancak 8ÖR yazılışını ses değeri yakınlığını dikkate almış olarak 'sekizer' şeklinde okuyoruz. Yani burada -ÖR sözünün daha çok kelime eki olması söz konusu. Bu ekin bugünkü karşılığı da '-ER' ekidir. Burada sondaki SAUYU sözünü SAY-UYU sözlerinden kısalarak birleşik kelime oluşturmuş olabilecek söz olarak değerlendirmek mümkün. SAY-UYU sözü de sayarak uygunlaştırmak sayarak uygun getirmek sayarak denkleştirmek veya sayarak yerleştirmek anlamlarından birisi olmalıdır. Yani SAY-UYU yararak yerleştir/uygun-getir anlamındadır diye biliriz. Ancak sözü SAUYU olarak okuyunca bugünkü sözlerimizden SAYU (sayı) sözü ile ses-değeri yakınlığı içerisinde olduğunu görüyoruz. Tüm bu sebepler ile bu sondaki 'SAUYU' sözünü 'SAYI' veya 'SAY-DENKLE/Uygun-getir' olarak çevireceğiz. Ancak burada bu kelime ile ilgili bir not düşmemiz gerekiyor. Baştaki 'S' okuduğumuz harften hemen sonraki harfi de (biz 'A' okuduk ancak) 'O' okuyanlar da olabilir. Bunun sebebi biraz silik görünüyor olması. Daha doğrusu 'O' ve 'A' harflerini ayırdığımız sağ alt tarafındaki aşağı doğru kısa çizgi uzantının belli belirsiz olması durumu vardır. Bu durumda bu sözü küçük bir ihtimal de olsa SOUYU (SOY'U (soy kökünden U eki ile) veya 'soyarak' anlamında olabilir. Ya da baştaki de sayı olarak 8 okunur ise bu durumda bu söz 8AUYU (8-ay-ı) veya 8OUYU (8-Oyuğu) olarak da okunabilir. Cümlenin ve sayfanın tamamını tercüme ettiğimizde bu sözün karşılığı için daha net bilgi vermek mümkün olacak ve bunu yapmaya henüz vaktimiz olmadı. OYAR olarak yazılan ‘oymak’ fiilinden olan sözüz Eski-Türkçe de aynı zamanda ‘yerleştirmek’, ve ‘sıkıştırmak’ anlamına geldiğini de biliyoruz. Dolayısı ile OYAR yazılmış ilk sözü bu sebeple burada bir de OYAR yazsak da bunu aynı zamanda ‘YERLEŞTİRİ’/’SIKIŞTIRIR şeklinde anlamak daha doğru olacaktır. Bütün bunları dikkate alarak bu sözleri şu şekilde (farklı olasılıklar ile) bugünkü dilimize çevire biliyoruz; - 'OYAR 8 ÖR UYOP SAUYU' (ÖR: ufalanmış/çürütülmüş/delinmiş (yani belli yeri çürütülerek ufalanmış olan) veya kök anlamında alarak) = 'Oyar 8 ör (delik) uygunlaştırarak say-denkle'. - 'OYAR 8-ÖR UYOP SAUYU' = 'Oyar 8-er oyuk sayarak' - 'OYAR 8-ÖR UYOP SAUYU' = 'Oyar sekizer sayıp sekiz-oyuğu' Burada bir not daha düşelim. İlk kelime alfabe transkripsiyonuna göre ÖYER şeklinde de okunmakta. Bu söz bugünkü 'EĞER' sözümüze oldukça yakın ses değerine sahip. Eğer bu sözün daha doğru bir seçenek olacağını düşünüyorsanız bu durumda bu kelimeleri 'Eğer sekizer sayıp sekiz-oyuğu' şeklinde veya 'Eğer 8-er oyuk sayarak' şeklinde çevirmek de mümkün. Burada çeviri zorluklarından birisi alfabe transkripsiyonunun kodlama sebebi ile çok ses eşiti olan şekilde yapılmasından kaynaklanıyor. İkinci zorluk da yazarın hangi lehçede yazdığını bilmememizden kaynaklıdır. Yazarın karışık lehçe ile veya kendi yarattığı bir karışık ağızdan konuşuyor olması ya da onun konuştuğu ağzın bazı sözlerinin anlam ve seslendiriliş değeri açısından bugün tamamen unutulmuş olması söz konusu olmuş olabilir. Mesela ÖR olarak yazdığı söz eğer ÖRÜ sözü karşılığı ise. Bu durumda bu sözün bazı lehçelerde 'ayak-üstü', 'dik/düşey' anlamı vardır. Bu durumda bu sözleri 'Eğer 8-dik oyup 8-oyuğu' şeklinde de çevirmek mümkün. Bu sözün ÖRE sözü karşılığı ise anlam da değişecektir. Üstelik bu incelediğimiz söz tam bir cümle değil. Cümlenin ve sayfanın tamamını incelemek ve dil bilimcilerin de fikrini sormak çeviriyi doğru yapmamız için daha çok yardımcı olacaktır. Ancak biz mevcut kelimelere bakarak ilk sözü 'eğer' anlamına gelen söz olarak değil ancak ‘oyar’/’yerleştirir’/’sıkıştırır’ anlamına gelen söz olarak kabul etmekteyiz.